Waterbehandeling: een blinde vlek in de energietransitie

Nederland staat internationaal bekend om zijn uitstekende drinkwaterkwaliteit. Terecht: ons leidingwater behoort tot de schoonste en best gecontroleerde van Europa. Maar precies dat vertrouwen in kraanwater zorgt binnen de installatiesector voor een hardnekkig misverstand, namelijk dat dit water zonder risico ook geschikt zou zijn voor technische systemen zoals cv-installaties en warmtepompen. In de praktijk blijkt dat niet altijd zo te zijn.

Richard van Keulen, technisch specialist bij Fernox Nederland, zet zich in voor  verbetering van systeemprestaties binnen verwarmings- en koelinstallaties. Hij pleit voor een structurele rol van waterkwaliteit binnen duurzame gebouwinstallaties. In dit artikel legt hij uit waarom.

“Waar in veel Europese landen waterbehandeling inmiddels een vanzelfsprekend onderdeel is van installatieontwerp, uitvoering en onderhoud, blijft Nederland in dat opzicht structureel achter. En dat is problematisch, zeker gezien de opmars van warmtepompen en lage-temperatuursystemen binnen de energietransitie.”, licht Richard toe.

Kraanwater is geen systeemwater

De verwarring begint bij de aanname dat als water veilig is om te drinken, het ook veilig is voor verwarmingssystemen. Maar systeemwater stelt totaal andere eisen dan drinkwater. Het moet chemisch stabiel zijn, zuurstofarm, vrij van zouten en compatibel met de materialen in het systeem. Zonder die stabiliteit ontstaan er in gesloten systemen allerlei chemische en fysische processen die leiden tot vervuiling, corrosie of kalkafzetting.

Ook ons kraanwater, hoe schoon ook, bevat mineralen zoals calcium en magnesium (die bijdragen aan hardheid) én opgeloste gassen zoals zuurstof en kooldioxide. Deze stoffen gedragen zich in technische installaties fundamenteel anders dan in drinkwaterleidingen. In systemen waar water stil kan staan of langdurig wordt verwarmd, kunnen ze zorgen voor aanslag in warmtewisselaars, slibvorming in leidingen en verstoringen in appendages en sensoren.

Zeker bij warmtepompsystemen of lagetemperatuursystemen, waar het rendement afhankelijk is van optimale warmteoverdracht en doorstroming, leidt vervuild systeemwater al snel tot merkbare problemen, en dus tot energieverlies, comfortklachten of schade aan componenten.

Fabrikanteisen zijn helder, maar worden vaak genegeerd

Wat vaak wordt vergeten, is dat fabrikanten van cv-ketels en warmtepompen al jaren duidelijke eisen stellen aan systeemwater. In vrijwel elke technische documentatie zijn parameters opgenomen voor onder meer geleidbaarheid, pH, hardheid en de aanwezigheid van vaste stoffen of corrosieve componenten.

Deze eisen zijn er niet voor niets. Ze zijn noodzakelijk om de werking, levensduur en veiligheid van installaties te waarborgen. In andere Europese landen zijn deze richtlijnen inmiddels standaardpraktijk en worden ze ook actief gehandhaafd bij oplevering of onderhoud. In Nederland ontbreekt die controle grotendeels.

Er bestaat hier geen wet- of regelgeving die waterbehandeling afdwingt. En in de praktijk wordt bij het vullen of bij oplevering van een installatie vaak niet of nauwelijks gekeken naar de waterkwaliteit. Dat terwijl schade of uitval door vervuild systeemwater expliciet buiten de garantie valt bij vrijwel alle fabrikanten.

Een sluimerend probleem dat zich langzaam opbouwt

Een installatie met onbehandeld of slecht behandeld water laat meestal niet direct grote problemen zien. De schade bouwt zich langzaam op. Eerst treedt er een lichte verstopping op, dan vermindert het rendement, daarna ontstaan storingen in regelcomponenten of begint corrosie aan binnenwanden van leidingen en warmtewisselaars. Vaak worden deze symptomen pas zichtbaar na enkele jaren, vaak op een moment waarop systemen uit garantie zijn en de kosten voor herstel of vervanging volledig voor rekening van de eindgebruiker komen.

Door de opkomst van compacte, fijn afgestelde warmtepompen en hybride installaties wordt dit soort vervuiling bovendien sneller merkbaar. De marges voor verstoringen zijn kleiner, waardoor zelfs lichte vervuiling een merkbaar effect heeft op de prestaties van het systeem.

De noodzaak van een cultuuromslag in de branche

Waterbehandeling moet onderdeel zijn van integraal installatieontwerp. Het hoort thuis in dezelfde categorie als goede inregeling of juiste dimensionering. Voor zowel nieuwe als bestaande installaties zijn er passende maatregelen beschikbaar, variërend van filters tot chemische behandeling.

Zo zijn er reinigingsmiddelen (Cleaner F3 en F8) om bestaande vervuiling los te maken en af te voeren, en beschermingsmiddelen (Protector F1 en F9) die corrosie tegengaan en afzetting voorkomen.

Is een systeem sterk vervuild, dan is mechanisch-dynamisch spoelen vaak noodzakelijk. Fernox ontwikkelde hiervoor de MKIII spoelmachine, waarmee leidingsystemen grondig kunnen worden gereinigd. In combinatie met filters zoals de TF1 Omega, die magnetisch vuil afvangen, ontstaat een effectieve oplossing die ook op de lange termijn zijn werk blijft doen.

→ Wil je meer weten over de oplossingen voor waterbehandeling? Bekijk dan de pagina van Fernox.